Kolposkop adı verilen özel bir aygıt yardımıyla kadın üreme sistemindeki vulva, vajina ve serviks (rahim ağzı) bölgelerinin doğrudan incelenmesi işlemine kolposkopi adı verilir. Bu doğrultuda, kolposkop hekimin bu bölgeleri daha rahat inceleyebilmesini sağlayan büyük bir mikroskop olarak düşünülebilir. Bu yöntem, işlem sırasında anormal dokuları ve yapıları ayırt etmeye yarayarak ek tetkiklerin uygulanmasına ve gerekirse biyopsi işlemi ile kesin tanı konulmasına olanak verir.
Kolposkopi nerelerde kullanılır?
Kolposkopi işlemine sıklıkla kadın hastalıkları uzmanı tarafından, daha önceden belirtilen belirli şikayetler ve test sonuçları nedeniyle ileri tanı yöntemi olarak başvurulur. Bu anlamda, aşağıdaki durumlarda kolposkopi işlemi yapılması gerekebilir:
- Rahim ağzı kanserine yönelik alınan pap smear testi sonucunun anormal olması
- Cinsel birleşme sonrası kanama şikayeti
- Rahim ağzı, vajina veya vulvada anormal kitle gelişimi
- Genital bölgede siğil gelişmesi
- Rahim ağzının iltihaplanması (servisit)
Özellikle rahim ağzı kanserinin erken tespit edilerek etkili tedavinin yapılabilmesi için tanı yöntemleri önemlidir. Pap smear testi; rahim ağzı bölgesinden sürüntü almak yoluyla, anormal hücre oluşumlarının varlığını tespit etme yöntemidir. Bu sayede, geniş popülasyonlardaki kadınların taraması yapılarak; anormal hücre varlığı tespit edilenlerde ileri tanı tetkiklerine başvurulur ve tanı kesinleştirilir. Buradaki ilk başvurulan yöntem ise kolposkopidir. Kolposkopi sayesinde, anormal hücrelerin servikste hangi bölgede yoğunlaştığı, yayılımın nasıl olduğu ve doku özellikleri gibi tiplendirme işlemleri yapılabilir. Alınan biyopsi sonrası tanı kesinleştirilerek bölgeye en uygun müdahale gerçekleştirilir.
Kolposkopi nasıl yapılır?
Kolposkopi öncesinde hekim hastayı detaylı olarak bilgilendirerek işlemin neden ve nasıl uygulanacağını anlatır. İşlem öncesindeki 24-48 saat içerisinde hastanın vajinal yıkama yapmaması, tampon kullanmaması, vajinal yoldan kullanılan ilaçlarına ara vermesi ve cinsel birleşmeden uzak durması istenir. Sıklıkla adet kanamasının başında veya sona erdiği dönemde yapılması tercih edilir. Bunların yanında kan sulandırıcı ilaç kullanan veya kanama bozukluğu olan kişilerin işlem öncesinde hekimini bilgilendirmesi oldukça önemlidir. Zira, işlem esnasında alınacak biyopsiler sonrasında ciddi kanama sorunları meydana gelebilir. Bunun yanında, gebelik ihtimali olan kişilerin yine hekimine danışarak kolposkopi işlemine girmesi gerekir. Gebelik kolposkopi işlemine engel teşkil etmese de; biyopsi yapılması gebelik esnasında tercih edilmeyebilir.
İşlem sıklıkla 10-20 dakika sürer ve işlem öncesinde herhangi bir anestezik işlem uygulanmasına gerek yoktur.
Hasta pelvik muayene veya pap smear testinde olduğu gibi, tıpta litotomi pozisyonu adı verilen, bacaklarını iki yana açarak oturduğu jinekolojik muayene koltuğuna oturur. Hekim ilk olarak, spekulum adı verilen bir aygıtı vajina içine yerleştirerek vajina duvarlarının gerilmesini ve rahim ağzının rahat görülebilecek pozisyona getirilmesini sağlar. Kolposkopi cihazı ise vulvadan birkaç santim uzakta olacak şekilde konumlandırılır.
İşlem esnasında dokular, vajina ve serviks duvarları solüsyonlu pamuklarla temizlenerek incelenir. Hekim çeşitli boyama yöntemleri ile anormal hücreleri sağlıklı olanlardan ayırabilir. Anormal boyanan doku cidarlarından ve serviksin rahme açılan kanalının içinden sürüntü ve örnekler alarak patoloji laboratuvarında incelemeye gönderilir. Hekim gerekli gördüğünde kolposkopi cihazıyla görüntü elde edebilir veya doğrudan dokulardan biyopsi alabilir. Biyopsi sonrası hafif kanama görülebilse de; hekim işlem esnasında kanamayı durduracak uygulamalarda bulunur.
Servikal biyopsi genellikle ağrıya neden olmaz; ancak işlem sonrasında bazı hastalarda rahatsızlık hissi ve kanama şikayeti gelişebilir. Bu durumların önlenmesi adına işlemden 30 dakika sonra ağrı kesici alınabilir veya işlem esnasında hekim servikal bölgeyi uyuşturabilir.
Vajinal biyopsi; işlemin yapıldığı vajina bölgesine bağlı olarak ağrılı veya ağrısız olabilir. Vajinanın servikse yakın kısımlarından yapılan işlemlerde ağrı şikayeti gelişmez. Daha aşağıdan yapılan uygulamalarda hekim lokal anestezi sonrası işleme devam eder.
Kolposkopi ile neler tespit edilebilir?
Kolposkopi genel olarak serviks ve vajina iç duvarlarının detaylı incelenmesini sağlar. Bu bakımdan aşağıdaki sağlık sorunlarının tespitinde oldukça faydalı bir yöntemdir:
- Servikal bölgedeki kanser hücrelerinin tespiti: Özellikle pap smear testinde anormal bulguları olan hastaların rahim ağzında kanserleşmiş hücrelerin erken dönemde tespit edilmesi adına oldukça önemlidir. Bunun için serviksin çeşitli katmanlarından ve servikal kanaldan örnekler alınır. Biyopsi sonucunda anormal hücre tespit edildiği takdirde; anormal yapıların bölgeden uzaklaştırılmasına yönelik ek girişimlerde bulunulur.
- Servikal bölgenin diğer tümörleri: Özellikle servikal polip adı verilen iyi huylu kitlelerin tespit edilmesi ve giderilmesinde kolposkopi oldukça faydalıdır. Bir diğer sorun ise, servikal bölgedeki salgı bezlerinin tıkanmasıyla oluşan kistlerdir. Bunlara yönelik tedavi edici girişimlerin yapılmasına da olanak verir.
- Vajina tümörleri: Vajina duvarında gelişen iyi veya kötü huylu tümörlerin, polip ve kistlerin tespit edilmesi ve giderilmesinde yararlı bir yöntemdir.
- Cinsel birleşme sonrası gelişen kanama ve ağrı şikayeti: Özellikle et suyu kıvamında kan gelmesi durumunda rahim ağzı tümörü şüphesi olacağından, kolposkopi ile altta yatan sorunun tespit edilmesi mümkün olmaktadır.
- Genital bölgedeki siğiller: HPV enfeksiyonu sonucu oluşan genital siğillerin bir kısmı serviks ve vajinanın iç kısımlarında yerleşebildiğinden, bunların tespiti ve tedavisi kolposkopi ile mümkün olmaktadır.
- Servikal veya vajinal enfeksiyonlar: Çeşitli etmenler nedeniyle serviks ve vajinanın iç kısımlarının enfeksiyonlarının tespiti kolposkopi ile yapılır.
Kolposkopi sonrası nelere dikkat edilmelidir?
İşlem sonrasında hastalarda sıklıkla anormal bir belirti olmamakla birlikte, biyopsilere bağlı hafif kanama veya lekelenme meydana gelebilir. Biyopsi sonrası iyileşme 1-2 gün sürebilir. İşlem esnasında kanamanın durdurulması için kullanılan yöntemlere bağlı olarak kahverengi akıntı görülebilir; bu endişe edilmemesi gereken olağan bir durumdur. Bununla birlikte, biyopsi sonrasındaki 3 gün içinde cinsel birleşmeden uzak durulması, tampon kullanılmaması ve vajinal yıkama yapılmaması tavsiye edilir. Sonrasında ise hasta günlük aktivitelerini yapabilir; cinsel birleşme konusunda bir kısıtlama söz konusu değildir. Ağrı meydana geldiğinde, basit ağrı kesiciler kullanılabilir.
Kolposkopi sonucu ne anlama gelir?
Kolposkopi esnasında yapılan gözlemler ve alınan biyopsilerin sonucuna bağlı olarak anormal dokular ve hücreler tespit edilmişse, hekimin değerlendirmesine bağlı olarak ek tedavi edici işlemlere başvurulabilir. Biyopsi esnasında anormal hücre topluluğu tamamen alınamadıysa, ek girişimsel işlemler gerekebilir.
Buna göre, hekim rahim ağzı kanserinin gelişimini erken dönemde önlemeye yönelik olarak, aşağıdaki işlemlerden birinin uygulanmasını önerebilir:
- Konizasyon: Serviksteki anormal hücrelerin bulunduğu katmanın koni biçiminde çıkarılması işlemidir.
- Kriyoterapi: Sıvı haldeki nitrojen gibi gazların kullanılarak tümör dokularının soğukla yakılması yoluyla giderilmesi işlemidir. Benzer işlem, genital siğillerin tedavisinde de kullanılır.
- Loop Elektrocerrahi Eksizyon Prosedürü (LEEP): Konizasyona benzer şekilde serviksteki anormal içerikli dokunun elektrokoter yardımıyla ayrılması ve çıkarılması işlemidir. İşlem esnasında muhtemel anormal hücrelerin tamamen giderilmesine yönelik olarak servikal kanalın küçük bir kısmı da çıkarılır.
