Polikistik over sendromu (PKOS), doğurganlık döneminde olan kadınlarda yumurtlama sorunlarına, androjen seviyelerinin yükselmesine ve yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist oluşmasına neden olan yaygın bir hormon sorunudur. Polikistik over sendromu, yumurtanın tam olgunlaşması için gerekli her hormon üretilemez, adet döneminin düzensizleşmesine, aşırı tüylenmeye, sivilceye, kısırlığa ve kilo alımına da neden olur.
Polikistik over sendromu (PKOS), kadınlarda yumurtalıklar içerisinde bulunan ve genellikle iyi huylu birçok kist şeklinde ortaya çıkarak, kişide aşırı tüylenme, adet düzensizliği, sivilceye neden olan hastalıktır. Her 10 kadından birinde görülebilen polikistik over sendromu (PKOS), genetik olduğu düşünülen bir yumurtlama problemidir.
Polikistik over sendromu belirtileri kist sayısına ve şiddetine bağlı olarak farklılık gösterir. PKOS tedavi edilmediği durumda birçok hastalığın oluşumuna yol açabilir. Bu yüzden kadınların her yıl düzenli olarak jinekolojik muayenelerini yaptırmaları önemlidir.
Tüp bebek merkezlerine başvuran kadınların yaklaşık %20’sinde yumurtlama problemi mevcuttur. PKOS, yumurtlama problemlerine sebep olan en önemli durumdur. Kilosu normalin üzerinde tüylenmede artış, düzensiz adet gören kadınlar Polikistik over sendromundan şüphelenmeli, bir uzmana başvurup gerekli muayene, tetkikler ve ultrason yapılarak durum açığa kavuşturulmalıdır.
POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PKOS) BELİRTİLERİ NELERDİR?
Polikistik over sendromunda adet döneminin gecikmesi veya düzensizleşmesi, aşırı tüylenme, sivilce artışı, saç dökülmesi, kısırlık ve kilo alımı yaygın olarak görülen belirtilerdir.
Polikistik over sendromu belirtileri şöyle sıralanır:
- Androjen seviyelerinin yükselmesi
- Adet düzensizliği ya da adet görememe
- Yumurtlama olmaması nedeniyle hamile kalamama
- Aşırı tüylenme (hirsutizm)
- Kiloda artış
- Olağan dışı kanama
- Cilt dokusunda değişiklik ve kararma
- Ciltte sivilcelenme ve yağlanma
- El üstünde oluşan lekelenmeler
- Saç dökülmesi
- Ses kalınlaşması
- Göğüs ölçüsünde meydana gelen değişiklik
- Ense, koltuk altı, kasık cildinde hafif kadifemsi bir görünüm
- Depresyon
POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PKOS) NEDEN OLUR?
Polikistik over sendromu, aşırı kilo ve insülin direncinin nedeniyle yumurtalıklarda erkeklik hormonunun (androjenler) çoğalmasına bağlı olarak hormonal bozukluk şeklinde ortaya çıkar. Polikistik over sendromu nedenleri şöyle sıralanır:
Yüksek erkeklik hormonu seviyeleri (Androjen)
Yüksek androjen seviyeleri, yumurtalıkların yumurta salmasını engelleyerek düzensiz adet döngülerine neden olur. Düzensiz yumurtlama, yumurtalıklarınızda küçük, sıvı dolu keselerin gelişmesine sebebiyet verir. Yüksek androjen ayrıca kadınlarda sivilce ve aşırı kıllanma gibi belirtilere neden olur.
İnsülin direnci
İnsülin seviyesindeki artış, yumurtalıkların erkeklik hormonları (androjenler) üretmesine ve salmasına neden olur. Artan erkek hormonları yumurtlamayı baskılar ve PKOS’un diğer semptomlarının oluşmasına zemin hazırlar.
Düşük dereceli inflamasyon
Polikistik over sendromu olan kişiler kronik düşük dereceli inflamasyona sahip olma eğilimindedir. Uzman doktor, vücutta iltihaplanma düzeyini gösterebilen C-reaktif protein (CRP) ve beyaz kan hücrelerinin düzeylerini ölçen kan testleri yapılmasını isteyebilir.
POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PKOS) TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Polikistik Over Sendoromu (PKOS) tedavisi yaşa ve hastanın istediğine göre değişmektedir. Polikistik over en sık görülen endokrin bozukluklardan biridir. Uygulanacak tedavi ileriki dönemlerde kişinin hamile kalmak isteyip istemediğini göre farklılık gösterir. Polikistik over sendromu olan kişiler, yüksek tansiyon ve diyabet gibi hastalıklar açısında risk altında olabilir.
Hastalarının tedavileri planlanırken fazla kilolarından diyetisyen gözetiminde kurtulmaları sağlanmalıdır. Zira PKOS olan kadınlarda diğerlerine göre daha fazla görülen obezite, semptomları daha kötüleştirerek tedaviye yanıtı zorlaştırır. Kilo kontrolü neticesinde düzenli adet görme oranı yükseltilmelidir.
Tıbbi tedavi ve kilo kaybı sonucunda adette önemli oranda düzelme olabilmekte, yumurtlama probleminin son bulmasıyla bazen gebelik kendiliğinden oluşabilmektedir. Adet düzensizliğinin devam ettiği durumlarda ise yumurtlamayı uyaran ilaçlar ve hormon iğneleri kullanılabilir. Takipler sonucunda gelişen yumurtalardan normal ilişki önerilerek veya aşılama yöntemi ile gebelik oluşturulmaya çalışılır. 3-4 kez yapılan takip ve aşılama neticesinde gebelik halen oluşmamışsa tüp bebek yöntemine geçilmesi önerilir.
Çocuk sahibi olmak istemeyen hastalarda ise amaç hastanın hormonal dengesini düzenlemek ve düzenli adet görmeyi sağlamaktır. Bunun için doğum kontrol hapları veya progesteron içeren hormonal tedaviler uygulanabilir.
Tedavinin başarısında hasta ve yakınlarını doğru bilgilerle yönlendirerek doğru ilaçların kullanımının sağlanması önemli faktörlerdendir.
Tıbbi duruma göre uygun bir diyet ve egzersiz programı da kişiye önerilir. Bununla birlikte insülin direncini kıran ve erkeklik hormonunun etkisini bloke eden ilaçlar da verilebilmektedir.
Polikistik Over Sendromu Tedavisi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler Neler?
Polikistik over sendromu olan kadınlara gebelik sonrası da jinekolojik takipleri bırakmamaları ve yıllık muayenelere devam etmeleri kesinlikle önemlidir. Bu hastalarda ileri yaşlarda şeker hastalığı başta olmak üzere bazı hastalıkların görülmesi söz konusu olabilmektedir. Bunu önlemek için aşırı kilo alımı engellenmeli, düzenli egzersiz önerilmeli ve gerekirse ilaçlarla düzenli adet görmeleri sağlanmalıdır.
